Ben Snoeijs @TP

26 januari 2023

'Klop het stof eens van de leskisten'

Column

“Wie niet leert van de geschiedenis is gedoemd haar over te doen”. Deze uitspraak van Winston Churchill is voor de status van het techniekonderwijs in basisscholen zeer actueel. Want we doen de geschiedenis over op dit moment. We vervallen in onze traditionele rolpatronen en genderbias. De waarde van vakmensen is vergeten en de focus ligt op rapporteren, toetsen en cognitieve vaardigheden.

Onderwijs zou moeten gaan om het ontwikkelen van kinderen. Elk kind heeft immers talenten, waarbij praktische begaafde kinderen net zoveel uitdaging verdienen als cognitief begaafde kinderen. Het mooiste zou zijn, als alle kinderen op alle gebieden - muziek, wetenschap, sport, cultuur e.d - worden uitgedaagd. Door alle niveaus en door alle jaargangen heen. Hoewel alle facetten belangrijk zijn, wil ik het techniekonderwijs er toch specifiek uitlichten. Dit omdat we hier hardnekkig onze kop in het zand blijven steken en we te maken hebben met een systeemfalen.

Het is al vaak benoemd; de arbeidsmarkt schreeuwt om technici, op dit moment zijn er ongeveer 81.600 openstaande vacatures in de techniek en 33.000 in de ICT  (bron: Monitor Techniekpact, cijfers Q1 2022). De vervangingsvraag van arbeidskrachten wordt groter en de uitstroom vanuit opleidingen kleiner. De verwachting is dus, dat het tekort komende jaren alleen maar gaat toenemen. Te lang hebben beleidsmakers zich voor de gek laten houden door de stijgende aantallen van de technische opleidingen in het hoger onderwijs en universiteiten. Wat men zich niet realiseert, is dat een deel van de instroom te danken was, aan het Deltaplan Bèta en Techniek.  In de periode van 2004-2010 is er door de overheid fors geïnvesteerd in techniekonderwijs op de basisscholen. Daar plukken we nu nog de vruchten van. Helaas komen er inmiddels steeds meer alarmerende signalen binnen. De bèta-instroom in het hoger onderwijs daalt. Het aantal bètakiezers in het voortgezet onderwijs daalt (bron: Monitor Techniekpact). Waarbij de echte klap nog moet komen, want er komt nu een hele generatie aan zonder structurele bètastimulans in het basisonderwijs.

Het primair en voortgezet onderwijs kampt met een tekort aan leraren waardoor de werkdruk hoog ligt en men zich vaak tot het hoognodige beperkt. Het is logisch dat de leerkachten die al onder hoogspanning staan, er niet even een techniekles bij doen. Veel leerkrachten hebben ook niet altijd affiniteit met techniek, wat nog eens gevoed wordt, doordat er op de lerarenopleiding beperkt aandacht voor is. De beeldvorming van ouders omtrent techniek is vaak nog achterhaald, waardoor een grote groep kinderen niet de juiste context meekrijgt over werken in de techniek. Techniek is in de kerndoelen van het onderwijs nu ook vrij omschreven, waardoor scholen hier vaak een beperkte of geen invulling aan geven. Ik kom in veel basisscholen en vaak staan techniekboxen, robots of andere apparatuur te verstoffen in een technieklokaal. Nog erger kan ook; eenzaam in een berging gestopt staan ze te schreeuwen om een gebruiker die de kinderen weet te inspireren. Tijd om het stof van de robots, maaklessen en laboratoriumapparatuur te kloppen.

We leren weinig van onze geschiedenis, want dit hebben we al eerder meegemaakt, waardoor het Deltaplan Bèta en Techniek ooit is gestart. Als we daar één ding van geleerd hebben is het wel dat techniek promoten niet incidenteel plaats moet vinden, maar structureel. Het is een kwestie van lange adem, waarbij verwondering niet vroeg genoeg kan beginnen. De technici zijn immers hard nodig om de oplossingen voor de wereld van morgen te bedenken. Behalve de geschiedenis overdoen zouden we ook veel van de aanpak van het verleden kunnen leren. Meer bètatechnieklessen zorgen voor een rijkere beeldvorming bij kinderen. Als de lessen breed gegeven worden, met verschillende thema’s en contexten, heeft dit een positief effect op de onderzoekende houding. Niet alleen techniek in de zin van handenarbeid, maar ook bijvoorbeeld vraagstukken in de natuur. Hoe tof is het om een onderzoeksles tijdens een regenachtige dag te doen en alles te leren over hemelwaterafvoer? De mogelijkheden zijn eindeloos om de leerlingen uitdagend onderwijs te geven. Techniek combineren met muziek, sport, wereldwijsheid of digitale vaardigheden, het kan allemaal. Het geven van bètatechnieklessen op vroege leeftijd vermindert daarnaast de genderstereotype opvattingen en draagt bij aan de diversiteit in de techniek. Het geeft Nederlanders met een migratieachtergrond, die nu beperkt kiezen voor een bèta-opleiding, een veel rijker beeld van de mogelijkheden. Niet onbelangrijk; het brengt plezier, uitdaging en dynamiek in de klas. Als het geïntegreerd wordt met bestaand onderwijs of leerlijnen, ontstaat er helemaal een mooie wisselwerking.

Techniek 330043

Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. Op het (v)mbo werkt men al een aantal jaar aan bètavernieuwing via de netwerken van Sterk Techniekonderwijs. Inmiddels stijgen hier de leerling aantallen weer. Door deze samenwerking zie je overal ook netwerken ontstaan die succesvol bijdragen aan het brengen van techniek naar het onderwijs. Er zijn techniekdagen, techlabs, ontdekpunten, connecties met het bedrijfsleven,  techniekprojecten en wellicht het mooiste: de scholen en leraren worden ontzorgd. Hoe mooi zou het zijn om die aanpak ook naar het basisonderwijs te brengen? Ander lichtpunt is de Brainportregio rondom Eindhoven. Daar onstaat een actief netwerk van bedrijven, die context naar het onderwijs brengen. In de regio verzorgt ASML techniekpromotie voor 60.000 basisschoolkinderen. Hoe mooi zou het zijn om dit landelijk uit te rollen? Overal in het land zijn dit soort voorbeelden te vinden, van een open leerplatform, naar een soldeerworkshop, naar een las academy, naar medische robots tot aan vrolijke Lego robots die dansen. Het mooie van al die initiatieven is dat het iedereen inspireert, jongens, meiden, allemaal doen ze enthousiast mee.

Het enige wat al deze initiatieven heel hard nodig hebben is een structureel Deltaplan Bèta en Techniek....

#techniek #fun #onderwijs

Over Ben
Ben Snoeijs (1984) studeerde Werktuigbouwkunde aan Avans Hogeschool en Innovation Management aan de TU/e. Ben heeft eerst een aantal technische functies in het bedrijfsleven bekleed. Tegenwoordig werkt hij als docent engineering bij de Associate Degrees Academie te Roosendaal en zet zich actief in voor bètapromotie, instroombevordering voor het technisch domein en meer vrouwen in de techniek.