Instroom
Om aan de groeiende behoefte naar technisch geschoold personeel te kunnen voldoen zal de keuze voor een technische opleiding vaker moeten worden gemaakt.
©TP
André Kuipers zag tijdens zijn ruimtereizen hoe mooi de aarde was. Maar toen hij verder de zwarte ruimte in keek, ook hoe nietig. Problemen op die kleine blauwe bol kun je alleen samen oplossen. Met deze woorden tijdens de plenaire opening inspiratie begon de jaarlijkse conferentie Actieplan Groene en Digitale Banen bij ESTEC in Noordwijk. Samenwerking was het gemeenschappelijke thema van Marjolijn Zwetsloot (U-TECH) en Henk Bakker (Human Capital Agenda Zuid-Holland) in de eerste deelsessie.
Het zaaltje vult zich langzaam met bezoekers die nog even goed om zich heen kijken of ze in de juiste ruimte zijn. Veel kennen elkaar en kletsen nog even bij. Ondertussen staat op het projectiescherm de eerste dia klaar voor de presentatie. Marjolijn Zwetsloot bijt het spits af met U-TECH, een samenwerkingsverband dat zich richt op een betere aansluiting tussen de ICT-arbeidsmarkt en het onderwijs in de regio Utrecht. Ook in Utrecht is het tekort aan ICT-professionals groot. Door schaarste en mismatch lukt het bedrijven steeds slechter ICT-talent aan te trekken.
Marjolijn Zwetsloot: ‘U-TECH is drie jaar geleden opgericht met een Europese subsidie. Inmiddels opereert de stichting als een publieke private gefinancierde organisatie. Best een uitdaging,’ zegt ze en verwijst naar het huidige economische klimaat, met bezuinigingen in het onderwijs en de overheidsbudgetten. U-TECH wil regie voeren en verbinden. Overzicht krijgen op initiatieven in de regio en succesvolle initiatieven opschalen. Het ICT-imago in de regio verbeteren. Als intermediair tussen bedrijven, onderwijs en overheid wil het de arbeidsmarkt versterken, met focus op onderwijsvernieuwing, arbeidsmarktinnovatie en sociale verantwoordelijkheid.
Speerpunten
De samenwerking tussen bedrijven en onderwijsinstellingen is cruciaal voor U-TECH, vooral in een sector als ICT, die razendsnel verandert. Marjolijn Zwetsloot: ‘Het onderwijs moet continu inspelen op de vraag vanuit het bedrijfsleven. Met werksessies en rondetafelgesprekken stemmen we de behoeften van de arbeidsmarkt af met de opleidingen. We richten ons ook op het basisonderwijs – dat hadden we al twintig jaar geleden moeten doen - en omscholing. Het programma Co-Teach is daarvan een goed voorbeeld. Bedrijven en scholen trekken samen op om leerlingen kennis te laten maken met ICT in de praktijk. Toekomstige generaties komen zo al vroeg in aanraking met digitale vaardigheden.'
Social return is een ander belangrijk thema. Bedrijven die aan grote overheidsprojecten deelnemen, worden gestimuleerd om sociale verantwoordelijkheid te nemen, zoals het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. U-TECH ondersteunt hierin door bedrijven te verbinden met opleiders en andere bedrijven met ervaring op dit gebied én helpt bij het invullen van social return-verplichtingen.
Ook diversiteit en inclusie staan hoog op de agenda. Het bevorderen van de instroom van vrouwen, mensen met een migratieachtergrond en andere ondervertegenwoordigde groepen, is een belangrijk speerpunt binnen de ICT-sector. Het prototype is hier nog steeds een witte man die fulltime werkt. Dat imago kan beter.
Heel Zuid-Holland Leert en Heel Nederland Leert
Henk Bakker neemt het stokje van Marjolijn Zwetsloot over. ‘In veertig minuten met twee presentaties een interactieve sessie houden is een uitdaging,’ zegt hij en het publiek grinnikt instemmend. Er zijn nog twintig minuten over. Henk Bakker bemoeit zich met Zuid-Holland. Zuid-Holland levert bijna 25% bijdrage aan de economische ontwikkeling van Nederland, leidt 50% van alle talent voor de techniek op en heeft met onder andere drie universiteiten, vier hogescholen en vijf ROC’s een intensieve kennisinfrastructuur. De provincie staat echter ook grote uitdagingen: vergrijzing, krimp van de instroom in het beroepsonderwijs, lage brede welvaart, de meeste kinderen in armoede van heel Nederland, mismatch op de arbeidsmarkt, dalende arbeidsproductiviteit en door de landelijke context een ondernemersklimaat dat in zwaar weer zit. Personeelstekorten nemen toe en de scholingsopgave ook. Door het ontbreken van een gezamenlijke visie en aanpak werd, volgens berekeningen in 2018, een economische schade veroorzaakt van bijna 6 miljard euro en kostte het de jaren daarna 3,7 % economische groei. Daarom is in 2019 gestart met een gezamenlijke visie en aanpak: de Human Capital Agenda. Hij snelt langs de verschillende dia’s en gaat recht op zijn gespreksdoel af. ‘De aanpak van die problemen is te versnipperd en vereist een gecoördineerde strategie waarbij zowel overheden, onderwijsinstellingen als bedrijven samenwerken aan het opleiden van mensen voor de toekomst. Niet alleen voor de economie, maar ook voor mensen die moeten meekomen in de noodzakelijke veranderingen. Daarom investeert Zuid-Holland ook in HC-NL. Onderzoek laat zien dat bestaande talentfondsen, zoals het Rijnmonds Scholingsfonds, Twents Fonds voor Vakmanschap en Brabant Leert, goed presteren als het gaat om het bereik van mensen en bedrijven, ook in het mkb.’ Tegen die achtergrond en met die kennis is HC-NL ontwikkeld. Een samenwerkingsverband van alle provincies, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het G40-stedennetwerk. Doel: maximaliseren van bereik mensen en bedrijven, die nu nog te weinig doen aan Leven Lang Ontwikkelen. Met HC-NL moet, in samenwerking met de ministeries, een goed vindbaar, landelijk dekkend netwerk van talentfondsen worden opgezet. Henk Bakker: ‘HC-NL, of wel Heel Nederland Leert, biedt financiële ondersteuning en, in samenwerking met de Werkcentra en de sectoren, ook begeleiding aan werknemers die zich willen bijscholen of omscholen én helpt bedrijven werknemers te ondersteunen in hun ontwikkeling. Iedereen moet profiteren. Ook door een groter bereik onder niet werkenden. Iedereen moet kunnen meedoen en meekomen in de snelle veranderingen in de economie.’
Heel Nederland Leert biedt een gestructureerde aanpak om de toegang tot scholingsaanbod en scholingsregelingen toegankelijker te maken en speelt in op de provinciale economische agenda en op de regionale arbeidsmarktbehoeften. Het effect is niet alleen beperkt tot economische groei, maar heeft ook impact op het verbeteren van de brede welvaart, sociale cohesie en leefbaarheid. Bedrijven, overheden en opleidingsinstituten zijn de partners die – uitgaande van het definitief doorgaan van HC-NL - betrokken zijn bij de verdere uitrol van dit landelijk dekkende netwerk, dat in Zuid-Holland "Heel Zuid-Holland Leert" gaat heten.
Vragen
Bij de ingang van de zaal staat iemand van de organisatie die op haar horloge wijst. De tijd is bijna om. Henk Bakker laat geen seconde voorbijgaan: ‘Zijn er nog vragen?’ Iemand steekt zijn vinger op en vraagt hoe het zit met de aansluiting van werkgevers en werknemers op de talentfondsen. Marjolijn Zwetsloot wijst op voorbeelden zoals het vakmanschapsfonds in Gelderland en Brabant. Ze wordt vanuit het publiek aangevuld door Marjolijn Schooleman van Brabant Leert en HC-NL. ‘In Brabant zitten werkgevers, werknemers en kennisinstellingen in het stichtingsbestuur, wat de verbinding versterkt. Landelijk wordt er nu ook actief samengewerkt met werkgevers- en werknemersorganisaties om te voorkomen dat partijen in elkaars vaarwater terechtkomen. De samenwerking met landelijke partijen zoals de SER is cruciaal om het initiatief verder te brengen,’ stelt ze. Henk Bakker vult aan en wijst op de betrokkenheid van bedrijven en branches bij de Human Capital Agenda Zuid-Holland én bij de bestaande talentfondsen, zoals het Rijnmonds Scholingsfonds. Dat bouwt HC-NL verder uit. Weer een vraag uit het publiek. ‘Niet om je heen kijken en toch het wiel zelf willen uitvinden,’ antwoordt Henk Bakker. Hij wijst op de uitkomst van uitgebreid onderzoek. Veel mensen en bedrijven blijken niet bewust bezig met bij- en omscholing. Bovendien zien ze door “de bomen het bos niet meer”. ‘De mogelijkheden moeten samenhangend en transparant worden. Partijen moeten elkaar zien te vinden, kennis en ervaringen uitwisselen. Het plan Elke regio telt, stimuleert dat alle regio’s aansluiting vinden bij bestaande initiatieven.’ ‘Maak van één plus één drie,’ vult Marjolijn Zwetsloot aan. ‘Hoe ga je om met snelle veranderingen, zoals op het vlak van ICT?’ Een vraag van Roos. Henk Bakker: ‘Het is essentieel dat onderwijs goed aansluit op de ontwikkelingen in het bedrijfsleven. Dat gebeurt op allerlei manieren, maar is lastig. Alles gaat zo snel. Via alle Human Capital projecten en bijvoorbeeld ook door ‘versnellingskamers’ zoals campussen wordt gewerkt aan het sneller inspelen op veranderingen in productieprocessen. Door een nauwe samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs kunnen innovaties snel worden doorgevoerd in de onderwijscurricula, wat helpt bij het opvangen van de veranderingen in de arbeidsmarkt.’ Op de valreep een allerlaatste vraag: ‘Hoe passen Werkcentra in dit initiatief?’ ‘Het Werkcentrum is een grote stap vooruit en we zorgen ervoor dat we daar een goede verbinding mee hebben. Bij HC-NL, bij Heel Zuid-Holland Leert, speelt bijvoorbeeld het Werkcentrum een belangrijke rol in het ondersteunen van loopbaancoachingen het bereik van werkloos werkzoekenden en werkenden in een kwetsbare arbeidsmarktpositie,’ zegt Henk Bakker. ‘Wat we willen is een "no wrong door"-principe met een groot bereik zodat het niet uitmaakt waar je aanklopt. Omdat de verbindingen tussen alle voorzieningen hecht en werkend zijn.’ De race tegen de klok is afgelopen, binnen de gestelde tijd. Óp naar de volgende sessie.