Instroom
Om aan de groeiende behoefte naar technisch geschoold personeel te kunnen voldoen zal de keuze voor een technische opleiding vaker moeten worden gemaakt.
Arbeidsvraag en -tekorten
Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel en hebben grote gevolgen voor de arbeidsmarkt: de wereld verandert zowel maatschappelijk als economisch gezien. Er ontstaan nieuwe beroepen en werkvormen, terwijl er ook beroepen verdwijnen en bestaande functies veranderen. Hoe ontwikkelt de vraag naar techniek en ICT zich momenteel? Voor welke functies zijn vacatures moeilijk te vervullen? En hoe verhoudt de arbeidsvraag zich tot werkloosheidscijfers onder personen met een technische opleidingsachtergrond? Cijfers over de ontwikkeling van de vraag naar technisch personeel vind je hier.
De arbeidsmarktdata worden jaarlijks geüpdatet. Het betreft hier een update van 29 juni 2023. De vacaturecijfers zijn geüpdatet op 28 augustus 2023.
Monitor Techniekpact
Vond je dit een interessante monitor? Deel het!
Vacatures in de techniek | Vanaf 2016 is het aantal openstaande vacatures voor technische beroepen flink gestegen.1 In het eerste kwartaal van 2020 kregen we te maken met de coronacrisis. Dit zorgde voor een daling in het aantal openstaande vacatures. Daarna nam het aantal weer fors toe. In het eerste kwartaal van 2023 zijn er 83.600 openstaande technische vacatures. Dit is veel meer dan begin 2016, toen waren er ongeveer 29.200 openstaande vacatures voor technische beroepen. Op beroepsniveau 1 zijn er in het eerste kwartaal van 2023 naar schatting 5.500 openstaande vacatures (t.o.v. 1.200 begin 2016), 53.800 op beroepsniveau 2 (t.o.v. 19.000 begin 2016), 11.500 op beroepsniveau 3 (t.o.v. 5.000 begin 2016) en 12.900 op beroepsniveau 4 (t.o.v. 3.900 begin 2016).2
1. Bron: UWV. Zie hier voor informatie over de methodologie. UWV heeft de methode per kwartaal 1 van 2023 herzien. Dit is met terugwerkende kracht toegepast. Zie hier de Lijst met technische beroepen per beroepsniveau.
2. De beroepsniveaus zijn volgens de ISCO-indeling. Beroepsniveau 1: eenvoudige routinematige taken; elementair of lager onderwijsniveau vereist. Beroepsniveau 2: weinig tot middelmatig complexe taken; lager of middelbaar onderwijsniveau vereist. Beroepsniveau 3: complexe taken; middelbaar of hoger onderwijsniveau vereist. Beroepsniveau 4: zeer complexe gespecialiseerde taken; hoger of wetenschappelijk onderwijsniveau vereist.
Spanningsindicator technische beroepen | UWV analyseert de verhouding tussen vraag en aanbod van arbeid. De spanningsindicator geeft de verhouding weer tussen het aantal openstaande vacatures en kortdurend werkzoekenden. Hoe krapper, dus hoe roder de kaartjes, hoe meer vacatures en hoe minder werkzoekenden. Voor werkgevers is het in een krappe arbeidsmarkt moeilijk om personeel te vinden. In de kaart is te zien dat in er het eerste kwartaal van 2023 in alle arbeidsmarktregio’s sprake is van een krappe tot zeer krappe arbeidsmarkt voor technische beroepen. Bron: UWV, 2023.
Vacatures in de ICT | Vanaf 2016 is het aantal openstaande vacatures voor ICT beroepen fors toegenomen. In het eerste kwartaal in 2020 is er een trendbreuk waar te nemen die samenhangt met de coronacrisis. Na een daling in 2020, steeg het aantal vacatures echter weer snel. Er zijn in het eerste kwartaal van 2023 29.300 openstaande vacatures in de ICT. Ter vergelijking: het aantal openstaande vacatures bedroeg 13.300 begin 2016.1
De stijging in het aantal ICT-vacatures afgelopen jaren, deed zich voor op zowel beroepsniveau 3 als 4, waarbij de stijging sterker was op het hogere beroepsniveau.2 Op beroepsniveau 1 en 2 zijn er geen ICT-vacatures. In het vierde kwartaal van 2022 waren er naar schatting 24.500 openstaande vacatures op beroepsniveau 4 (t.o.v. 9.900 begin 2016) en 4.800 op beroepsniveau 3 (t.o.v. 3.300 begin 2016).
1. Bron: UWV. Zie hier voor informatie over de methodologie. UWV heeft de methode per kwartaal 1 van 2023 herzien. Dit is met terugwerkende kracht toegepast. Zie hier de Lijst met ICT beroepen per beroepsniveau.
2. De beroepsniveaus zijn volgens de ISCO-indeling. Beroepsniveau 1: eenvoudige routinematige taken; elementair of lager onderwijsniveau vereist. Beroepsniveau 2: weinig tot middelmatig complexe taken; lager of middelbaar onderwijsniveau vereist. Beroepsniveau 3: complexe taken; middelbaar of hoger onderwijsniveau vereist. Beroepsniveau 4: zeer complexe gespecialiseerde taken; hoger of wetenschappelijk onderwijsniveau vereist.
Spanningsindicator ICT-beroepen | UWV analyseert de verhouding tussen vraag en aanbod van arbeid. De spanningsindicator geeft de verhouding weer tussen het aantal openstaande vacatures en kortdurend werkzoekenden. Hoe krapper, dus hoe roder de kaartjes, hoe meer vacatures en hoe minder werkzoekenden. Voor werkgevers is het in een krappe arbeidsmarkt moeilijk om personeel te vinden. In de kaart is te zien dat in het eerste kwartaal van 2023 in alle delen van Nederland de arbeidsmarkt voor ICT-beroepen zeer krap is. Bron: UWV, 2023.
Moeilijk vervulbare vacatures in de techniek | Meer dan de helft van de vacatures in 2022 was volgens werkgevers moeilijk vervulbaar (58%). Dit is iets hoger dan in 2021; toen ging het om 55% van de ontstane vacatures. 40% van de werkgevers verwacht in 2022 dat het vervullen van vacatures (nog) moeilijker wordt in 2023. Dit blijkt uit onderzoek van het UWV.5 Een gebrek aan sollicitanten is de grootste oorzaak dat de vacatures moeilijk kunnen worden vervuld.
In de sector bouw zijn de vacatures het lastigst te vervullen. Voor 73% van de vacatures kan niet zomaar een kandidaat worden gevonden. Andere sectoren waarbij meer dan 60% van de vacatures moeilijk vervulbaar zijn, zijn vervoer en opslag (62%); groothandel (62%); industrie (61%) en ICT (61%). Als gekeken wordt naar beroepsklassen, onafhankelijk van sector, dan blijkt dat werkgevers het vaakst aangeven een of meer moeilijk vervulbare vacature(s) te hebben voor technische- of productieberoepen.
Technische beroepsgroepen die in het vierde kwartaal van 2022 te maken hebben met zeer grote krapte6, dus waarvoor het erg lastig is om personeel te vinden, zijn machinemonteurs, (elektrotechnisch) ingenieurs, productieleiders industrie & bouw, elektriciens & elektronicamonteurs, automonteurs, loodgieters & pijpfitters, bouwarbeiders afbouw, technici bouwkunde & natuur, timmerlieden, productcontroleurs, metaalbewerkers & constructiewerkers, productiemachinebedieners, assemblagemedewerkers en lassers & plaatwerkers.
5. Bron: UWV, Ervaringen van werkgevers met het werven en behoud van personeel. Uitgegeven op 6 februari 2023.
6. Bron: Dashboard Spanningsindicator (werk.nl). Kwartaal 4 2022.
Moeilijk vervulbare vacatures in de ICT | Net als voor technische beroepen, geldt dat er langdurige grote vraag en krapte is op de arbeidsmarkt voor ICT-beroepen.7 Dit geldt voor de beroepsgroepen software- en applicatieontwikkelaars, databank- en netwerkspecialisten en gebruikersondersteuning ICT.8 Denk daarbij aan functies zoals programmeurs/developers, systeembeheerders, netwerkbeheerders, specialisten technische infrastructuur en netwerkengineers, security specialisten en webdevelopers (backend/technisch).
37% van de bedrijven in de ICT-sector ervaart in het eerste kwartaal van 2023 problemen in het verlenen van diensten door te weinig personeel.9 Ongeveer tweederde van de ICT-beroepen bevindt zich buiten de ICT-sector 10, dus ook andere sectoren worden getroffen door een tekort aan ICT-personeel.
7. Bron: Dashboard Spanningsindicator (werk.nl). Kwartaal 4 2022.
8. Bron: UWV, Ruim 140 structureel kansrijke beroepen (werk.nl) Februari 2023
9. Bron: Dashboard Spanningsindicator (werk.nl). Kwartaal 4 2022.
10. Bron: CBS Statline, Conjunctuurenquête Nederland; kwartaal, bedrijfstakken, 2023. StatLine - Conjunctuurenquête Nederland; kwartaal, regio (cbs.nl)
Werkloosheid technisch opgeleiden | De werkloosheid onder personen met een technische opleidingsachtergrond is de afgelopen twee jaar afgenomen: van 3,3% in 2020 tot 2,4% in 2022.11 Met uitzondering van een lichte stijging in 2020 als gevolg van de coronacrisis, is de afgelopen tien jaar een dalende trend te zien. Nog steeds zijn technisch opgeleiden minder vaak werkloos dan gemiddeld: 2,4% van de technische opgeleiden, tegenover 3,5% gemiddeld in 2022.12
Technisch opgeleiden jonger dan 35 jaar (3,8%) en ouder dan 55 jaar (2,2%) zijn relatief vaker werkloos dan technisch opgeleiden tussen de 35 en 54 jaar (1,6%). In absolute aantallen gaat het om 21.000 personen onder de 35 jaar, 13.000 personen tussen de 35 en 54 jaar en 9.000 personen boven de 55 jaar. Dit patroon is zichtbaar onder de gehele beroepsbevolking; 5,3% van de beroepsbevolking tot 35 jaar is in 2022 werkloos, 2,1% van degenen in de leeftijdscategorie 35 tot en met 54 jaar en 3,1% van de 55-plussers.
Hoger opgeleide technici zijn relatief vaker werkloos (2,9%) dan basisopgeleide (2,7%) en middelbaar opgeleide technici (1,7%). In 2022 waren er 7.000 basisopgeleide technici, 11.000 middelbaar opgeleide en 25.000 hoger opgeleide technici werkloos.
11. Bron: CBS maatwerk, Arbeidsdeelname van technici, 2013-2022, 2023.
12. Bron: CBS Arbeidsdeelname; kerncijfers. Bij de berekeningen is uitgegaan van de huidige standaarddefinities beroepsbevolking van 15 tot 75 jaar en een 1-uursgrens. Dit geldt voor zowel de werkloosheid onder personen met een technische opleidingsachtergrond als voor de werkloosheid onder de algemene beroepsbevolking.
Internationale studenten die in Nederland blijven | Vanuit het buitenland komen jaarlijks duizenden studenten in Nederland aan de universiteit of hogeschool studeren. Een deel van de internationale studenten vindt na hun studie in Nederland een baan. Vanaf het afstudeercohort in 2006 heeft Nuffic in kaart gebracht of gediplomeerden in Nederland blijven. In de grafiek is zichtbaar welk percentage van de internationale studenten in de natuur- en techniekrichting13 vijf jaar na het behalen van hun diploma nog in Nederland is. Dit is vergeleken met het percentage afgestudeerden in andere richtingen. Te zien is dat relatief meer afgestudeerden van een natuur- en techniekstudie na vijf jaar nog in Nederland zijn. In meetjaar 2020 (afstudeercohort 2015) gaat het om ongeveer 37% van natuur- en techniek gediplomeerden en 21% van gediplomeerden in andere studierichtingen.
De ontwikkeling van het absolute aantal internationale studenten is niet uit de grafiek af te lezen. Het totaalaantal afgestudeerde internationale studenten is gegroeid van 8.410 in 2006 (waarvan 2.190 blijvers vijf jaar later) tot 18.690 in 2015 (waarvan 4.405 blijvers vijf jaar later). Totale absolute aantallen zijn dus toegenomen. Dit geldt ook voor de subgroep natuur- en techniekstudenten. Het absolute aantal afgestudeerden in 2006 was 1.275, waarvan er 485 nog in Nederland waren in 2011. Van de 2.935 afgestudeerden in 2015, waren er in 2020 nog 1.080 in Nederland.14 Het absolute aantal blijvende (natuur en techniek) gediplomeerde internationale studenten is dus meer dan verdubbeld.
13. De indeling is gebaseerd op de ‘HOOP-gebieden’ van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, wat staat voor Hoger Onderwijs en Onderzoek Plan. Deze indeling bestaat uit de gebieden: gezondheidszorg, landbouw & natuurlijke omgeving, economie, recht, gedrag & maatschappij, taal & cultuur, onderwijs, natuur, techniek en sectoroverstijgend.
14. Bron cijfers: Nuffic, ongepubliceerde data. Dit zijn de meest recente data die momenteel beschikbaar zijn.
Trends
In de huidige krappe arbeidsmarkt is er nog steeds groei te zien in het aantal mensen met een technisch of ICT-beroep. Met name de groep met een ICT-beroep groeit sterk. Ook de vraag naar technische opgeleiden neemt nog steeds toe. Dit maakt dat technisch opgeleiden goede arbeidsvooruitzichten hebben met een lage werkloosheid. Het personeelstekort blijft, in alle regio’s van Nederland, echter een grote uitdaging.