Twee werelden dichter bij elkaar brengen: een kwestie van doen!

Gilde Opleidingen en Fontys Hogeschool werken op steeds meer fronten samen voor het opleiden en opgeleid houden en behouden van technisch talent in en voor de regio. Voorbeelden hiervan zijn samenwerkingen binnen initiatieven als het Centrum Innovatief Vakmanschap Maak Smart Industrie¹ en samenwerken binnen Fieldlab Technical Innovation & Smart Logistics². Vanaf september 2024 wordt daar een nieuw initiatief aan toegevoegd. Startend docent Roger en ervaren docent Marcus breiden vanaf september 2024 hun lesplaats bij Fontys Hogeschool (hbo) uit naar Gilde Opleidingen (mbo).

Dat de uitwisseling van beide docenten heeft plaatsgevonden, was bij aanvang uit noodzaak geboren. Gilde had behoefte aan een techniekdocent en Fontys had door het dalend studentenaantal formatie over. Dat dit initiatief zou bijdragen aan de borging van meer gezamenlijk opleiden van technisch talent en zou bijdragen aan professionalisering van docenten kan gezien worden als "collateral benefit"; belangrijk en onbedoeld positief gevolg.

Elkaar helpen 
Door de korte lijnen tussen Gilde en Fontys, legden een jaar geleden de toenmalige teamleider van Gilde en de opleidingsmanager van Fontys het contact om elkaar te helpen. Afgesproken werd om voor een periode van één jaar Roger en Marcus voor een deel van hun taakomvang te detacheren aan Gilde Opleidingen. Al ligt de focus bij hybride professionals veelal op professionals die buiten en gedeeltelijk binnen het onderwijs werken³, zijn Marcus en Roger hybride professionals volgens de volgende definitie: 'Hybride professionals zijn mensen die twee verschillende banen combineren waarvan de werkzaamheden van minimaal één van deze banen in het onderwijs wordt uitgevoerd'. 

Benutten talenten en ambities van medewerkers
Roger is een startende ambitieuze techniekdocent die zich inzet voor de student. Van jongs af aan had Roger al een fascinatie voor handwerk en techniek. Door zijn inzet als studentdocent tijdens zijn studie bij Fontys Techniek en Logistiek werd hij enthousiast over het docentschap. Marcus is een betrokken, kritische en kundig techneut en docent met de beste bedoelingen voor de student en het vak. De motivatie om  "ja" te zeggen tegen het verzoek om ook bij Gilde lessen te verzorgen, verschilde tussen beide docenten. Daar waar Marcus het vooral zag als een waardevolle uitdaging, dacht Roger ook aan de ervaring die hij heeft met mbo-studenten. Wat zeker hielp was het toezeggen van begeleiding en dat hij samen met Marcus, een ervaren docent, deze uitdaging zou aangaan.

Faciliteren van hybride professionals
Marcus en Roger kregen een uitbreiding van hun werk- en leercontext. Van startende docenten weten we dat de complexiteit van het werk één van de redenen is van stress en daarmee vroegtijdige uitval binnen het onderwijs⁴. Deze complexiteit wordt vergroot door verschillen in organisatorische werkcondities (organisatiecultuur, leiderschap) binnen scholen. Wat dit in de praktijk voor de facilitering van de docenten zou betekenen werd proefondervindelijk vastgesteld.

Rol docent 
Roger en Marcus hebben de beginperiode anders ervaren. Zo gaf Marcus aan zich meer te kunnen focussen op zijn kerntaak doordat hij niet bij alle vergaderingen aanwezig kon zijn. Tegelijkertijd heeft hij er naar eigen zeggen de eerste drie maanden hard aan moeten trekken en veel gereflecteerd om het iedere keer beter te doen voor de student. Roger miste Fontys in het begin, hij wilde overal bij zijn én bij Fontys én bij Gilde. Voor Roger voelde het als een vuurdoop vol didactische en pedagogische uitdagingen. Roger: 'Ik zoek continu naar hoe ik kan differentiëren. Ik probeer nieuwe technieken uit en kom er ook achter dat het soms niet werkt.' Samen met het ontwikkelen van nieuw lesmateriaal en het werken op twee plekken was de balans op een gegeven moment zoek.

Rol teamleider
Maaike Verkooijen werd teamleider van Gilde Opleidingen voor de opleidingteams Mechatronica en Werktuigbouwkunde toen Roger en Marcus drie maanden bij Gilde werkten. Ze herkende en erkende de verschillen tussen de docenten. Met Roger besprak ze wat hij nodig had. Taken als het mentorschap en projectbegeleiding werden aangepast zodat het hybride docentschap werkbaar voor hem werd. Daarnaast faciliteerde ze ondersteuning vanuit het startersprogramma van Gilde⁵. Naast het traject Fontys Basis Kwalificatie Onderwijs dat Roger volgt, is het programma bij Gilde een aanvulling waar hij direct mee aan de slag kan in zijn onderwijspraktijk. Marcus waardeert het snel en adequaat faciliteren in materialen van Maaike, zoals het zorgen voor een extra laptop omdat dit het werken op twee plaatsen voor hem gemakkelijker maakte. Iets wat Roger juist pertinent niet wilde, hij wilde juist gemakkelijk kunnen switchen tussen de systemen. Beide docenten waarderen in de teamleider dat ze tijd vrijmaakt voor het goede gesprek om te sparren of gewoon om hun verhaal kwijt te kunnen. 

Systemen en processen
Beide docenten onderschrijven het belang dat de roosters en systemen meer op elkaar worden afgestemd en dat roosters niet tussentijds worden gewijzigd. Dit is nodig zodat er geen energie verloren gaat aan onnodige zaken. 

Benutten van de verschillen en overeenkomsten van mbo en hbo
Het maken van de transfer tussen de twee werkplekken heeft impact op betekenisgeving aan het beroepsonderwijs (mbo en hbo) en het leerkrachthandelen van beide docenten.

Beeldvorming en visie beroepsonderwijs
Door het hybride docentschap wordt de kijk op het beroepsonderwijs verrijkt. Roger verbaast zich over het systeem dat het beroepsonderwijs opknipt in niveaus, terwijl het juist gaat om wat de student wil gaan doen. Maaike verwijst naar een artikel van Christiaan Scheurs⁶: 'Het gaat bij het beroepsonderwijs om het ontwikkelen van vaardigheden, talenten en doen wat bij je past en wat je wil doen. Ongeacht het label van het niveau dat eraan hangt.' Marcus ziet meer overeenkomsten dan verschillen tussen mbo- en hbo-studenten, hij herkent vooral dat binnen het mbo de verschillen in niveaus groot zijn. De studenten binnen de techniekopleiding van Gilde komen van vmbo-kader, theoretisch/gemengd, havo of vanaf het hbo (bijvoorbeeld wanneer studenten beter op hun plaats zijn binnen het mbo).

Professionalisering: impact op pedagogische en didactische leerkrachtvaardigheden
De ervaring bij Gilde heeft voor beide docenten impact op hoe zij studenten bij Fontys nu anders benaderen. Zeker in het begin hebben ze veel met elkaar gesproken over hoe het anders kan. Roger: 'Ik ben me nog meer bewust van het belang dat studenten zich "thuis voelen", ik kijk nu ook meer naar de student zelf.' Ook Marcus past zijn leerkrachthandelen aan en zegt meer geduld te hebben gekregen bij het toelichten van een probleem. Marcus ziet als ervaren docent de aandacht voor klassenmanagement in het mbo als leerwinst voor hemzelf, waar ook Fontys studenten de vruchten van plukken. Ervaren docenten professionaliseren zich vaak op eigen initiatief vooral kennis en verhalen uitwisselen en nieuwe dingen uitproberen in de eigen les⁷. Een nadeel hiervan is dat hun kennis op deze manier niet optimaal wordt benut. De uitbreiding van Fontys naar Gilde met twee docenten, heeft als voordeel gehad dat de docenten vanuit hun nieuwe ervaring de dialoog aangaan en met en van elkaar leren (novice van expert én expert van novice). 

Het nemen van eigenaarschap als docent in relatie tot het faciliteren in de zin van de rol van teamleider en het harmoniseren van processen en systemen, geeft inzicht in wat bijdraagt aan het proces van het hybride docentschap van Roger en Marcus (zie figuur 1).