Anita van der Ven, leerkracht en I-coach bij SCO Delft e.o. – ©TP

27 juni 2024

SKILLSlab: jong geleerd, oud gedaan

Met de opening van een SKILLSlab, februari vorig jaar, stapte de Stichting Christelijk Onderwijs Delft en Omstreken (SCO Delft e.o.) als het ware in de voetsporen van historische stadgenoten als Antoni van Leeuwenhoek. Ook voor hem waren nieuwsgierigheid, wetenschap en techniek de bron van al zijn ontdekkingen, en daar plukken we nog steeds de vruchten van. Die nieuwsgierigheid gunt de stichting haar leerlingen en haar leerkrachten.

De urgentie is duidelijk. De drempel voor de keuze van techniek ligt hoog. Techniek is moeilijk. Je krijgt er vieze handen van. Techniek is voor jongens, niet voor meiden. Dat zijn nog maar enkele vooroordelen die geslecht moeten worden. De maatschappij verandert in hoog tempo en techniek speelt een hoofdrol. De ontwikkelingen gaan razendsnel. Keuzes voor technische profielen en opleidingen houden geen gelijke tred met de behoefte aan technisch personeel. Het tegendeel lijkt eerder waar. Hoe speel je daar als schoolbestuur op in?

I-coach
SCO Delft e.o. gaf drie jaar geleden de opdracht tot het schrijven van een projectplan voor een SKILLSlab, een centraal gelegen lesruimte in één van hun zeven po-schoolgebouwen waar kinderen op een praktische manier kennis maken met techniek. De onderbouw mocht er in 2023 als eerste heen. Anderhalf jaar later zijn alle groepen al een keer geweest (2.000 kinderen) en was de onderbouw er voor de tweede keer. Jong geleerd, oud gedaan. Anita van der Ven schreef dat plan en ontwikkelde samen met haar collega Angela van Kleef de lesmodules voor de groepen 1 tot en met 8. Drie dagen per week is ze, samen met Annika Valk, bovenschools verantwoordelijk voor onderwijsontwikkeling en ict. Beiden zijn I-coach en geven les in het SKILLSlab, ze adviseren en ze ondersteunen alle zeven po-scholen en docenten. Anita van der Ven staat daarnaast nog twee dagen per week voor groep vijf. Anita van der Ven: 'De kracht van het programma zit in de doorgaande lijn tussen de lessen in het SKILLSlab en het vervolg van de module op de school van de kinderen.' Een bezoek aan het SKILLSlab wordt in de klas door de leraar voorbereid en eenmaal weer terug op school is het de bedoeling dat de kinderen doorgaan met de module waarmee ze in het SKILLSlab bezig waren.

Projectplan
Vier jaar geleden studeerde Anita van der Ven af aan de pabo. Vervolgens ging ze aan de slag bij SCO Delft e.o. Aanvankelijk als leerkracht, totdat de vacature voor I-coach voorbijkwam. Ze solliciteerde en werd aangenomen. 'Ik was nog van plan een speciale opleiding te doen, maar ik kon aardig uit de voeten met losse cursussen zoals de basiscursus STEAM (Science, Technology, Engineering, the Arts en Mathematics), een methode om al deze gebieden in het onderwijs mee te nemen. Met al die kennis heb ik het projectplan geschreven. Tot het SKILLSlab het licht zag, was techniekonderwijs incidenteel, het bestond uit de aanschaf van wat materialen en een paar initiatieven die afhankelijk waren van subsidies. Viel een subsidie weg, dan stopte het programma. Met SKILLSlab heeft technologieonderwijs een structurele plaats in het onderwijs gekregen.'

Enthousiast
Met het SKILLSlab-lespakket ontwikkelen kinderen op een speelse manier digitale vaardigheden en ervaren ze de rol en mogelijkheden van wetenschap en techniek. En ze vinden het leuk. De ruimte zelf en de inrichting nodigen uit tot onderzoek. 'Het enthousiasme straalt van de gezichten af zodra de leerlingen binnenkomen. En het maakt niet uit welke groep dat is. De kleuters die voor de tweede keer geweest zijn, weten nog precies wat ze de vorige keer hebben gedaan. In het lokaal staat een grote Mario. Daar stormen ze direct op af. Als ze dan horen dat die van Lego is gemaakt, zijn ze vol verwondering en willen ze meer weten. En juist dat willen we bevorderen. We werken in een circuit met verschillende onderdelen. Voor elke groep hebben we een eigen programma.'
Twee voorbeelden. Voor de kleuters is er de bouw- en timmerhoek waar kinderen leren ontdekken, meten en vergelijken. Met blokjes plaatsen op een treinbaan maken ze de eerste stappen op het gebied van programmeren. Een wit blokje is een waarschuwing voor het treintje dat er een opdracht volgt. Een rood blokje laat de trein stoppen. Een groen blokje laat de trein doorrijden en sneller rijden. In de volgende groepen worden de activiteiten complexer. Van groep zeven en acht doen een aantal naast het SKILLSlab ook mee aan First Lego League, een buitenschools technologieprogramma waar meerdere scholen aan meedoen. De leraren van de verschillende groepen zijn meegenomen in het programma van SKILLSlab tijdens een kick-off. Anita van der Ven kijkt daar met trots op terug. 'Iedereen was razend enthousiast over de lesmodules en de materialen waarvan een deel mee terug kon naar de klas om er verder mee te werken. Dat geeft vertrouwen dat we op goede weg zijn.'

Buitenschoolse samenwerking
Nee, de klus is nog niet geklaard. Het vervoer van de leerlingen naar het SKILLSlab is bijvoorbeeld nog een uitdaging. 'Het SKILLSlab is voortdurend in ontwikkeling. We volgen nieuwe ontwikkelingen en kijken op lange termijn hoe we die in ons onderwijs kunnen meenemen. Hoe kunnen we buitenschools samenwerken met bijvoorbeeld bedrijven of musea? Kunnen we samenwerken? Hoe kunnen we onze ervaringen delen met andere po-scholen in Delft? Onder SCO Delft e.o. vallen naast zeven po-scholen ook drie vo-scholen. Op korte termijn houden we de vinger aan de pols als het gaat om de lesmodules. Sluiten die nog aan bij onze kerndoelen? Bij de belevingswereld van de kinderen? Hebben we iets anders nodig? Leraren worden betrokken bij aanpassingen in de lesmodules en bij de ontwikkeling van nieuwe modules. Op die manier wordt technologieonderwijs van ons allemaal.'

Nationaal Groeifondsprogramma Techkwadraat van start

Direct na de zomer zijn voor alle provincies in Nederland eerste startbijeenkomsten gepland. De eerste subsidies kunnen vanaf 2025 door regionale partnerschappen worden aangevraagd via DUS-I.

'Eén van de doelen van Techkwadraat is meer positieve en inclusieve beeldvorming over de rol en kansen van technologie bij kinderen in de leeftijd van basis- en middelbare school', legt Lieke Meijer, programmaleider bij PTvT, uit. 'Het gaat om brede oriëntatie op alles dat we verstaan onder onze parapluterm technologie: (bèta)techniek, technologie, ICT, (natuur)wetenschappen, praktijkvaardigheden, STEAM.​​​​​​​ En het gaat om bewustwording over de rol van technologie voor henzelf en de wereld om hen heen.' Techniek moet geen vreemde eend in de bijt meer zijn. Maar vanzelfsprekend, herkenbaar en aansprekend voor ieder kind en iedere jongere. Onderzoek laat zien dat kinderen daarvoor zo jong en breed mogelijk ervaringen op moeten doen met technologie, in schooltijd en daarbuiten. 'Het SKILLSlab van SCO Delft e.o. is een mooi voorbeeld van zo’n aanpak', vindt Lieke Meijer

Interventiekompas
Techkwadraat zet in op het delen van kennis uit onderzoek, zoals over de ins & outs van beeldvorming, best practices, het monitoren van de impact van initiatieven en het aanbieden van beschikbare tools & handvatten. Regionale partnerschappen kunnen subsidie aanvragen om meer leerlingen te bereiken en hun aanpak te verbeteren en te verduurzamen. Scholen worden gestimuleerd om over de onderwijsmuren heen te kijken met partners als bedrijven, musea, science centers, bibliotheken, cultuurhuizen en kinderopvangcentra.
Techkwadraat helpt regio’s met hun aanpak door inzichten uit onderzoek en over "wat werkt in de praktijk" te delen via het zogeheten interventiekompas. Via factsheets, de website en bijeenkomsten is die kennis beschikbaar, onderverdeeld in vijf kompasthema’s: regionale samenwerking, beroepsontwikkeling, onderwijsontwikkeling, imago & beeldvorming en lerend vermogen. 'Het interventiekompas is een programma dat zich zal blijven ontwikkelen, samen met degenen die met de subsidies aan de slag gaan. Kennis delen. Kennis ontwikkelen en bruikbaar maken. Inspiratie opdoen. Mensen kunnen ontmoeten die op een andere plek in Nederland hetzelfde doen. Samenwerking zoeken.', zegt Lieke Meijer.

352 miljoen
Techkwadraat is opgezet door de ministeries van OCW en EZK in samenwerking met Platform Talent voor Technologie (PTvT), tevens penvoerder. Het idee voor Techkwadraat is opgevat door een brede coalitie van werkgevers, onderwijsinstellingen, musea en techniek- en ontdeklabs. Het programma heeft een looptijd van acht jaar en kreeg 352 miljoen euro toegekend, waarvan 145,8 miljoen onvoorwaardelijk tot 2028.