Ben Snoeijs ©TP

29 september 2022

Paniek; de wet van vraag en aanbod is aan gruzels!

Column

Economen weten het al een tijdje: de wet van vraag en aanbod is gebroken. Dit zorgt voor ontwrichting in de markteconomie. Economen zijn hun basisprincipes en daarmee hun heilige graal kwijt. Daar waar techneuten geloven in betere oplossingen voor de wereld, is deze filosofie al decennia ondergeschikt aan het geweld van de vrije markt en investeringen die zich binnen drie tot vijf jaar terug moeten verdienen. En nu kampen we met zijn allen met een probleem…

In de basis is de wet van vraag en aanbod eenvoudig te begrijpen: een hogere prijs zorgt voor meer aanbod, maar minder vraag, want minder mensen willen die hoge prijs betalen. Andersom zorgt een lagere prijs voor minder aanbod, want minder producenten willen produceren, maar een hogere vraag. Ergens bereiken deze krachten een evenwicht. Daar waar een stabiele vraag, aanbod en prijs ontstaat. Vrije markt denken in optima forma. Dit heeft heel lang prima gewerkt, maar niet alles kan met zuiver economisch denken opgelost worden. Wij leren het onze studenten al heel lang: een goede professional benadert problemen vanuit meerdere invalshoeken en laat deze ook allemaal meewegen in zijn/haar eindoplossing. Voor velen heeft een commerciële motivatie echter lang als enige voorop gestaan. Daarom is het wellicht goed als de politiek, beleidsmakers en bestuurders voor de komende vijf jaar, bij hun afwegingen alleen zuiver kijken naar maatschappelijke, milieu en technische afwegingen. Gewoon om het evenwicht weer wat te herstellen. Basisprincipes die, wellicht ooit in het politiek landschap aan de linkerkant hoorden, maar nu bij geen enkele partij terug te vinden zijn.

Dat het hard nodig is om problemen anders te benaderen blijkt wel uit recente cijfers. We zien het terug in de gestegen kosten voor energie. Nog nooit was het aanbod uit hernieuwbare bronnen zo hoog en divers (zie figuur 1). Toch betalen we de hoogste prijzen ooit voor onze energievoorziening. De handelsprijzen voor gas staan torenhoog, maar het aanbod stijgt niet. Niet alles is terug te herleiden naar politieke keuzes, uiteraard hebben deze wel invloed op de prijsontwikkeling. Van een goed werkende markt, met vraag en aanbod, is zeer zeker geen sprake. Cruciale infrastructuur, waar ik energievoorziening wel toe reken, laat zich niet vanzelf sturen door de vrije markt. We kunnen niet eenvoudig wachten tot de aanbieders vanzelf inspringen. Dit is ook zichtbaar in een andere cruciale sector: mobiliteit. De prijzen aan de pomp staan historisch hoog, maar dit leidt niet tot afname van de vraag (zie figuur 2). Sterker nog; er worden steeds meer kilometers gereden. Het aantal personenauto’s op benzine is nog steeds stijgende en de grote groei naar elektrificatie stagneert, nu de bijtelling langzaam afgebouwd wordt. De technische arbeidsmarkt laat helaas hetzelfde beeld zien. Nog niet eerder stonden er zoveel vacatures open in de techniek (81.600 in Q1 2022) en ICT (33.000 in Q1 2022) en was de arbeidsmarkt dermate krap (zie figuur 3). Je zou verwachten dat deze hogere vraag ook tot een grotere aanbod zou leiden. Maar ondanks hogere lonen is de bèta uitstroom en het aantal leerlingen dalende. Een trend die lastig te doorbreken is, hoe hard dat ook nodig is… Als één ding wel blijkt uit bovenstaande voorbeelden, is dat er inmiddels wel genoeg economen zijn. Daar werkt de wet van vraag en aanbod dus ook niet. De instroomcijfers voor economische domeinen groeien nog steeds. Ik kan nog heel wat voorbeelden benoemen, van waar het mis gaat met de wet van vraag en aanbod. Wellicht wil jij er een paar met mij delen?

Afbeelding1  Column Ben

Figuur 1. Inzet energiedragers voor electrische productie. Bron: CBS

Afbeelding2  Column Ben.png

Figuur 2. Aantal personenauto's. Bron: CBS

Schatting Openstaande Vacatures   Figuur 3 Bij Column Ben

Figuur 3. Cijfers arbeidsmarkt. Bron: Techniekpact

Groter probleem is echter, dat beleidsmakers die het gewend zijn om zuiver economisch te sturen, nu buiten hun kaders dienen te treden. Zij zouden hun oor eens te luisteren moeten leggen bij het technische en sociale domein. Welke oplossingen komen dan naar voren voor de energiecrisis, stikstofcrisis, klimaatcrisis, asielcrisis en alle anderen crisissen waar we op dit moment met het land in verkeren? Het is hoog tijd voor een verfrissende blik, techneuten denken immers niet in termen van crisis, maar vooral in oplossingen. Het is ook hard nodig om te behouden wat goed is: koester de technici in je organisatie, koester de technische opleidingen, koester de vakmensen die zich hier elke dag voor inzetten, ongeacht de economische kosten. Zorg goed voor de dames, de zij-instromers en eigenlijk iedereen, zodat ze voor de techniek behouden blijven. Hoe? Door naar ze te luisteren en door meer budget te alloceren aan maatschappelijke, milieu en technische initiatieven. Kijk wat er dan gaat gebeuren?  Laat deze domeinen maar eens komen met een voorstel en keur het blindelings goed.  Vertrouw mij, over het algemeen zijn deze mensen intrinsiek gemotiveerd, dus zullen ze niet overvragen. Zorg dat ze gehoord worden anders houden we een heel eenzijdig en gepolariseerd land over...

Daarom maar liefst drie hashtags:  #techinthelead #peopleinthelead #natureinthelead  

Spread the word….

Over Ben

Ben Snoeijs (1984) studeerde Werktuigbouwkunde aan Avans Hogeschool en Innovation Management aan de TU/e. Ben heeft eerst een aantal technische functies in het bedrijfsleven bekleed. Tegenwoordig werkt hij als docent engineering bij de Associate Degrees Academie te Roosendaal en zet zich actief in voor bèta promotie, instroombevordering voor het technisch domein en meer vrouwen in de techniek.